Gdy myślimy o włoskim winie, pierwsze skojarzenia to Toskania czy Piemont, ale to właśnie na południu kraju kryje się wiele nieodkrytych skarbów. Południowa część kraju to bez wątpienia region pełen kontrastów i skrytych tajemnic. Winnice rozsiane po wzgórzach, bliskość Morza Śródziemnego oraz unikalne terroir sprawiają, że wina z tej części Włoch mają swój wyjątkowy i niepowtarzalny charakter. Wysokie temperatury i długie, słoneczne dni pomagają winogronom osiągać pełną dojrzałość, a różnorodność gleb – od wulkanicznych po wapienne – nadaje winom intensywność i złożoność. To właśnie tutaj, powstają fascynujące wina.
Czy Primitivo rzeczywiście jest tak proste, jak wielu uważa? Co sprawia, że wina z wulkanicznych zboczy Etny mają tak wyjątkową mineralność i głębię? Skąd wzięło się określenie „Barolo południa”? Jeśli chcecie poznać odpowiedzi na te pytania, zapraszamy Was na podróż po niezwykłym świecie win południowych Włoch.
Kampania – historia i nowoczesność w jednej butelce
Kampania, położona w południowo-zachodnich Włoszech, ze stolicą w Neapolu, to jeden z najstarszych regionów winiarskich tego kraju. Wina z Kampanii były cenione już w czasach starożytnych, a dziś region ten słynie z Taurasi – potężnego czerwonego wina na bazie szczepu Aglianico, nazywanego „Barolo południa”. Jego wyjątkowa struktura, wysoka kwasowość i solidne taniny sprawiają, że z wiekiem nabiera niezwykłej elegancji i głębi. Z kolei białe wina Kampanii wykazują się zaskakującą świeżością, mineralnością i subtelnymi nutami kwiatowymi oraz owocowymi. Ich unikalny charakter wynika zarówno z wpływu wulkanicznych gleb, jak i starannej uprawy, która pozwala zachować doskonałą równowagę między kwasowością a bogactwem aromatów. Kampania słynie nie tylko z wina, ale przede wszystkim z fenomenalnej pizzy neapolitańskiej, której sekretem jest cienkie, elastyczne ciasto, świeże składniki i wypiek w piecu opalanym drewnem. To klasyczne połączenie, które doskonale współgra z lokalnymi winami i jest nieodłącznym elementem tamtejszej kuchni i kultury mieszkańców.
Sycylia – wulkaniczne terroir i wielkie możliwości
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu Sycylia kojarzyła się głównie z masową produkcją prostych, codziennych win. Jednak w latach 90. rozpoczęła się prawdziwa rewolucja jakościowa, której pionierem był Giuseppe Benanti – jeden z kluczowych producentów, który dostrzegł ogromny potencjał w wulkanicznych glebach Etny. Dziś Sycylia to region oferujący zarówno wina codzienne, jak i te klasy premium, zdobywające uznanie na całym świecie. Najbardziej niezwykłym miejscem dla winiarstwa jest obszar wokół wulkanu Etna, gdzie bogata w minerały gleba wulkaniczna i duże różnice temperatur między dniem a nocą sprawiają, że powstają wina o wyjątkowej świeżości i charakterze. Jednym z kluczowych szczepów regionu jest Nerello Mascalese, które znakomicie oddaje unikalny charakter wulkanicznych gleb. Wina z tej odmiany są eleganckie, o złożonych aromatach czerwonych owoców, ziół i przypraw. Z kolei Nero d’Avola, zwane „czarnym złotem Sycylii”, prezentuje szeroką gamę stylów – od soczystych, owocowych, po bardziej skoncentrowane, aksamitne wersje. Warto także wspomnieć o Marsali – słynnym winie wzmacnianym, które od wieków było eksportowane na cały świat. Dziś coraz częściej powraca w nowoczesnej, wytrawnej odsłonie, doskonałe komponując się z serami, czy deserami.
Apulia – Primitivo, które potrafi zaskoczyć
Apulia, położona na „obcasie” włoskiego buta, to region o gorącym, słonecznym klimacie, gdzie winiarze muszą zmagać się z wysokimi temperaturami i ograniczonymi opadami deszczu. Winnice rozciągają się od nizinnych, upalnych terenów, po wyżej położone obszary, gdzie chłodniejsze noce pozwalają winogronom zachować świeżość i bardziej złożony profil aromatyczny. Primitivo to szczep, który zna niemal każdy, jednak niewielu wie, że w najlepszych siedliskach potrafi zachwycić elegancją, strukturą i potencjałem do starzenia. W takich regionach jak Manduria i Salice Salentino powstają wina o intensywnej owocowości, głębi i złożoności. Równie ważną rolę odgrywa tutaj Negroamaro, które szczególnie w południowej części regionu daje wina o aksamitnej strukturze i bogatych nutach czarnych owocowych.
Basilicata – ukryta perła południa
Basilicata to górzysty region położony w południowej części Włoch, pomiędzy Kampanią, Apulią i Kalabrią. Jego surowy krajobraz i niewielka liczba winnic sprawiają, że wina z tego regionu wciąż pozostają mniej znane, choć oferują świetną jakość i niezwykły charakter. Winiarze łączą tu tradycję z nowoczesnym podejściem, wydobywając potencjał regionu. To właśnie tutaj, na zboczach wygasłego wulkanu Monte Vulture, uprawia się Aglianico del Vulture – jedno z najważniejszych win regionu. Chłodniejszy klimat i duże wahania temperatur między dniem, a nocą sprawiają, że dojrzewa powoli, nabierając elegancji i złożoności. Wina te cechują się aromatem ciemnych owoców, wysoką kwasowością, mocnymi taninami i charakterystyczną mineralnością pochodzącą właśnie z wulkanicznych gleb. To jedno z najbardziej długowiecznych win południa – z czasem zyskuje jeszcze większą złożoność i elegancję. Gleby wulkaniczne pełnią też kluczową rolę w uprawie winorośli – zatrzymują wodę, co jest niezwykle istotne w suchym klimacie Basilicaty. Winorośle, zmuszone do głębokiego zakorzenienia, czerpią minerały z podłoża, co wzbogaca smak i strukturę win. Dzięki temu wina z Basilicaty coraz częściej zdobywają międzynarodowe uznanie i wyróżniają się na tle południowych apelacji.
Południowe Włochy – winiarstwo w trudnych warunkach
Południowe Włochy to region, gdzie natura stawia winiarzom liczne wyzwania, ale jednocześnie oferuje warunki do tworzenia win o unikalnym charakterze. Klimat śródziemnomorski, z gorącymi latami i łagodnymi zimami, sprzyja dojrzewaniu winogron, a duża ilość słońca sprawia, że wina są bogate, intensywne i pełne smaku.
Choć warunki klimatyczne mogą być wymagające, południowe Włochy to region, w którym winiarze potrafią wykorzystać jego potencjał. Dzięki temu powstają tu wina o niezwykłej głębi i charakterze, które wciąż zaskakują swoją różnorodnością. Ekstremalne temperatury, suche lata i silne nasłonecznienie mogą sprawić, że winogrona szybko dojrzewają, co stanowi ryzyko dla zachowania równowagi w winie. Dlatego winiarze często uprawiają winorośle na większych wysokościach, gdzie chłodniejsze noce pozwalają zachować kwasowość. Dodatkowo orzeźwiający wpływ Morza Śródziemnego pomaga kontrolować wysokie temperatury, dając winom świeżość i elegancję. Różnorodność gleb, od wulkanicznych po wapienne, również kształtuje unikalny charakter południowych win i sprawia, że nawet w gorącym klimacie mogą być wyjątkowe.
Jak zgłębić wiedzę o winach południowych Włoch?
Południowe Włochy to niezwykle fascynujący region, w którym nowoczesne podejście do produkcji wina przeplata się z wielowiekową tradycją. Jeśli chcesz lepiej poznać różnice między poszczególnymi apelacjami, szczepami i stylami wina, warto zagłębić się w ten temat na kursie Italian Wine Scholar – Centralne i Południowe Włochy. To świetna okazja, by zyskać szerszą perspektywę na winiarską mapę Włoch i odkryć pełnię smaków południa.
